Kalprotektyna w kale – co to jest? Wyjaśniamy!
Kalprotektyna – czym jest i jakie pełni funkcje?
Kalprotektyna to białko obecne w cytoplazmie komórek zapalnych, głównie neutrofili i monocytów. W naszym organizmie pełni ona szereg ważnych funkcji, między innymi działa bakteriobójczo i grzybobójczo, hamując wzrost drobnoustrojów. Jej obecność jest ściśle związana z odpowiedzią immunologiczną organizmu. Kiedy w przewodzie pokarmowym dochodzi do stanu zapalnego, komórki zapalne, takie jak leukocyty, gromadzą się w błonie śluzowej jelit. W wyniku tego procesu, kalprotektyna jest uwalniana z tych komórek do światła jelita i wraz z kałem jest wydalana z organizmu. Dzięki temu jej stężenie w kale staje się cennym wskaźnikiem aktywności zapalnej w obrębie przewodu pokarmowego. Jest to białko ostrej fazy, co oznacza, że jego poziom może wzrastać w odpowiedzi na różne procesy zapalne zachodzące w organizmie.
Kalprotektyna w kale – marker stanu zapalnego jelit
Kalprotektyna w kale stanowi nieinwazyjny i bardzo czuły marker stanu zapalnego toczącego się w obrębie jelit. Jej podwyższone stężenie w próbce kału jest silnie skorelowane z obecnością aktywnego zapalenia w przewodzie pokarmowym. W szczególności, badanie kalprotektyny jest niezwykle pomocne w diagnostyce i monitorowaniu nieswoistych zapaleń jelit (IBD), do których zaliczamy między innymi chorobę Leśniowskiego-Crohna (CD) oraz wrzodziejące zapalenie jelita grubego (CU). W przebiegu tych chorób dochodzi do przewlekłego stanu zapalnego błony śluzowej jelit, co skutkuje zwiększonym uwalnianiem kalprotektyny. Dlatego też, wysoki poziom tego białka w kale stanowi silny sygnał wskazujący na potrzebę dalszej diagnostyki gastroenterologicznej, takiej jak endoskopia, w celu potwierdzenia lub wykluczenia obecności IBD.
Kiedy wykonać badanie kalprotektyny w kale?
Objawy wskazujące na potrzebę badania poziomu kalprotektyny
Istnieje szereg objawów ze strony przewodu pokarmowego, które mogą sugerować obecność stanu zapalnego jelit i stanowią wskazanie do wykonania badania poziomu kalprotektyny w kale. Do najczęściej występujących należą przewlekłe biegunki, bóle brzucha, obecność krwi lub śluzu w stolcu, utrata masy ciała, gorączka, a także uczucie przewlekłego zmęczenia. Warto również zwrócić uwagę na objawy takie jak nudności, wymioty, czy zmiany w rytmie wypróżnień. Jeśli doświadczasz jednego lub kilku z tych symptomów, szczególnie jeśli utrzymują się przez dłuższy czas, warto skonsultować się z lekarzem, który może zlecić badanie kalprotektyny w kale jako pierwszy krok w diagnostyce. Badanie to jest również zalecane u pacjentów z podejrzeniem zespołu jelita drażliwego (IBS), ponieważ jego wyniki mogą pomóc w różnicowaniu tej jednostki chorobowej od poważniejszych schorzeń zapalnych jelit.
Różnicowanie zespołu jelita drażliwego (IBS) od nieswoistych zapaleń jelit (IBD)
Jednym z kluczowych zastosowań badania kalprotektyny w kale jest pomoc w różnicowaniu zespołu jelita drażliwego (IBS) od nieswoistych zapaleń jelit (IBD). IBS to schorzenie czynnościowe, które charakteryzuje się przewlekłymi dolegliwościami brzusznymi, takimi jak bóle, wzdęcia i zmiany rytmu wypróżnień, ale bez widocznego stanu zapalnego w obrębie jelit. Z kolei IBD, takie jak choroba Leśniowskiego-Crohna czy wrzodziejące zapalenie jelita grubego, są chorobami zapalnymi o podłożu autoimmunologicznym, które prowadzą do uszkodzenia ściany jelita. Niski poziom kalprotektyny w kale (<50 μg/g) z dużym prawdopodobieństwem wyklucza obecność nieswoistego zapalenia jelit, co może oznaczać, że objawy pacjenta są związane z IBS lub inną, mniej poważną przyczyną. Z kolei podwyższony poziom kalprotektyny jest silnym wskaźnikiem aktywnego stanu zapalnego i wymaga dalszej, pogłębionej diagnostyki w kierunku IBD.
Kalprotektyna w kale – normy i interpretacja wyników
Niski poziom kalprotektyny (<50 μg/g): brak stanu zapalnego jelit
Poziom kalprotektyny w kale poniżej 50 mikrogramów na gram kału (μg/g) jest uznawany za niski i zazwyczaj świadczy o braku aktywnego stanu zapalnego w obrębie przewodu pokarmowego. Taki wynik jest bardzo optymistyczny i w większości przypadków pozwala na wykluczenie takich schorzeń jak choroba Leśniowskiego-Crohna czy wrzodziejące zapalenie jelita grubego. Jest to szczególnie ważne w kontekście różnicowania z zespołem jelita drażliwego, gdzie niski poziom kalprotektyny sugeruje, że objawy pacjenta mają charakter czynnościowy. Należy jednak pamiętać, że niski poziom kalprotektyny nie wyklucza całkowicie obecności łagodnych stanów zapalnych lub innych problemów jelitowych, które nie są związane z IBD. W przypadku utrzymujących się objawów, lekarz może zlecić dodatkowe badania.
Poziom kalprotektyny 50-150 μg/g: słabo dodatni wynik
Poziom kalprotektyny w kale mieszczący się w przedziale od 50 do 150 mikrogramów na gram kału (μg/g) jest określany jako słabo dodatni. Taki wynik nie daje jednoznacznej odpowiedzi i może sugerować obecność łagodnego stanu zapalnego w jelitach lub inne czynniki wpływające na jego wzrost. Warto wiedzieć, że podwyższony poziom kalprotektyny może być spowodowany również infekcjami, nietolerancjami pokarmowymi, stosowaniem niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ), chorobami autoimmunologicznymi, a nawet chorobami nowotworowymi niezwiązanymi bezpośrednio z przewodem pokarmowym. W takiej sytuacji lekarz może zalecić powtórzenie badania po pewnym czasie, aby sprawdzić, czy poziom kalprotektyny uległ zmianie, lub zlecić dodatkowe badania diagnostyczne, które pomogą ustalić przyczynę podwyższonego stężenia tego białka.
Podwyższony poziom kalprotektyny (>150 μg/g): aktywny stan zapalny jelit
Poziom kalprotektyny w kale przekraczający 150 mikrogramów na gram kału (μg/g) jest uznawany za podwyższony i silnie sugeruje obecność aktywnego stanu zapalnego w obrębie jelit. Taki wynik jest szczególnie istotny w kontekście diagnostyki nieswoistych zapaleń jelit (IBD), takich jak choroba Leśniowskiego-Crohna czy wrzodziejące zapalenie jelita grubego. Wysokie stężenie kalprotektyny koreluje z aktywnością choroby i jest wskazaniem do pilnej konsultacji z lekarzem gastroenterologiem. Zazwyczaj taki wynik jest podstawą do wykonania dalszych badań, w tym kolonoskopii z pobraniem wycinków do badania histopatologicznego, która pozwala na dokładną ocenę stanu błony śluzowej jelita i postawienie ostatecznej diagnozy. Kalprotektyna może być również używana do prognozowania nawrotów choroby u pacjentów z IBD, a jej poziom może być monitorowany co około 6 miesięcy w celu oceny skuteczności terapii.
Przygotowanie do badania kalprotektyny w kale
Przygotowanie do badania kalprotektyny w kale jest stosunkowo proste i nie wymaga skomplikowanych procedur, co czyni je badaniem niezwykle dostępnym i komfortowym dla pacjenta. Kluczowe jest jednak właściwe pobranie próbki kału. Zazwyczaj do badania wykorzystuje się specjalny pojemnik z dołączoną szpatułką, który można nabyć w aptece. Ważne jest, aby próbka była reprezentatywna, co oznacza pobranie kału z różnych miejsc stolca. Materiał do badania jest stabilny w kale przez około 7 dni w temperaturze pokojowej, co daje pewną elastyczność w dostarczeniu próbki do laboratorium. Niemniej jednak, zaleca się jak najszybsze jej przetransportowanie. Przez około dwa tygodnie przed planowanym badaniem warto unikać stosowania leków przeczyszczających oraz niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ), ponieważ mogą one wpływać na wynik badania.
Kalprotektyna w kale – gdzie i jak zbadać?
Badanie kalprotektyny w kale jest procedurą diagnostyczną, którą można wykonać w większości laboratoriów diagnostycznych oraz punktach pobrań materiału. Jest to badanie prywatne, co oznacza, że nie podlega refundacji przez Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ) i wymaga samodzielnego poniesienia kosztów. Aby wykonać badanie, zazwyczaj nie jest potrzebne skierowanie od lekarza, choć w niektórych placówkach może być ono wymagane. Po zakupieniu odpowiedniego zestawu do pobrania próbki kału (dostępnego w aptekach lub bezpośrednio w laboratorium), należy samodzielnie pobrać próbkę zgodnie z instrukcją i dostarczyć ją do wybranej placówki. Wyniki badania są zazwyczaj dostępne w ciągu kilku dni roboczych, a ich interpretacją powinien zająć się lekarz, który na ich podstawie będzie mógł postawić diagnozę lub zaplanować dalsze kroki diagnostyczne.
Cześć, mam na imię Wojciech Janowski. Jako dziennikarz staram się być w samym centrum najważniejszych wydarzeń, łącząc analityczne podejście z twórczym stylem pisania.
